18 қаңтар күнгі мәлімет бойынша, Маңғыстауда қырылған аққулардың саны 1018-ге жеткен: 41-і – Қарақия ауданындағы теңіз жағасынан, қалғаны Қаракөлден табылған. Бұл жөнінде Маңғыстау облысы әкімдігінің баспасөз қызметі хабарлады.

Ақпаратқа қарағанда, облыс әкімі Нұрлан Ноғаев Маңғыстау экобелсенділері және Алматыдан шақырылған орнитологтармен кездесіп, Қаракөлдегі аққулардың қырылуын талқылаған. Кездесуде аққулар "құс тұмауынан қырылып жатқаны" айтылған.

Кездесуге қатысқан мамандар "құстың қырылуына Rixos қонақүйінен аққан қалдық су әсер етпейді" деген.

"[Қалдық су] көлдің биохимиялық құрамына қатты әсер етпейді. Көлге түсетін органикалық заттардың зияны жоқ, керісінше, олар көмектеседі. Зиян тигізер болса, аққулар ғана емес, басқа да құстар қырылатын еді" дейді биология ғылымдарының кандидаты, орнитолог және тәуелсіз сарапшы Виктория Ковшарь.

Бұған дейін Rixos Water World Aktau қонақүйінің өкілі аққулар жаппай қырылған Қаракөлге қонақүйдің "тазартылған" қалдық суы төгілгенін растаған еді. Қонақүйде кезектен тыс тексеріс басталғаны хабарланды. Әзірге нәтижесі жарияланбады.

Осыған дейін желіде Қаракөлге қара қошқыл сұйықтықтың төгіліп жатқаны жөнінде кадрлар пайда болған. Осыдан кейін Қаракөлге тазартылмаған қалдық су төгілуі мүмкін екені айтылды.

Экология және табиғи ресурстар министрлігіне қарасты орман шаруашылығы және жануарлар әлемі басқармасының бұрынғы жетекшісі, "Табиғат" республикалық аңшылар қауымдастығының вице-президенті Айтуар Туғанбеков әлеуметтік желіде кезінде министрлікке қалдық суды Қаракөлге құюды қарастыратын Rixos қонақүй жобасы түскенін, оған түбегейлі түрде қарсы болғанын жазған еді. Алайда оның айтуынша, "Rixos өз адамдарын салып" ақыры құжат мақұлданған.

"Соңғы бес жылда көлдің экологиялық жағдайы нашарлады. Бұл жақын аумақта көптеген ластаушы орындармен байланысты. Бұл менің ғана пікірім емес, мемлекеттік органдардың тексерістері болды, белсенділер де мәселе көтерді: оған Rixos қонақ үйі [қатты әсер етіп отыр]. Бұл көл халықаралық маңызы бар бағалы сулы-батпақты жерлер тізіміне енгізуге ұсынылған.... Қазір не көріп отырмыз? Сүзгі қалыпты жұмыс істемейді. Ол жақта қонақүйдің көлді қатты былғап жатқаны тіркелген. Қазір білуімше, тексеріс болып жатыр. Ол сапалы болады деп үміттенемін. Бұл келеңсіз әрекетті зерттеп, оларды қандай да бір шара қабылдауға мәжбүрлеу керек" деп мәлімдеді министрліктің бұрынғы өкілі Айтуар Туғанбеков 12 қаңтарда.

Ресми мәлімет бойынша, бастапқы тексеріс қорытындысы "аққулар құс тұмауынан өлген" болуы мүмкін екенін көрсеткен. Кейін мамандар "құстар жем таппай суықта қырылған" деген тұжырым жасаған.

Қаракөл – Ақтаудың оңтүстік-шығысынан шамамен он шақырым жерде орналасқан жасанды көл. 1967 жылы Маңғыстау атом-энергетика комбинатының тұндырғысы ретінде пайда болған. Республикалық маңызы бар Қаракие-Қаракөл мемлекеттік зоологиялық резерватының ерекше қорғалатын табиғи аймағы саналады және Қазақстандағы ерекше қорғалатын орнитология орындарының қатарына кіреді. Жыл сайын көлде ондаған мың құс қыстап шығады. Бұл жерді Қызыл кітапқа енген 200-ден астам құс мекендейді деп айтылады.

Қараша айында президент Қасым-Жомарт Тоқаев Маңғыстау облысының "жұртшылығы" алдында сөйлеген кезде Қаракөлді "қайталанбас су қоймасы" деп атап, оны қорғауға үндеген.

Rixos Water World Aktau қонақүйі — "барлығы ішінде" атты жүйе бойынша істейтін Қазақстандағы алғашқы курорттық қонақүй. 2020 жылы тамызда ашылған. Ресми дерек бойынша, құрылысына 67 миллиард теңге қаржы кеткен нысанды ашуға Қазақстан экс-президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың өзі қатысқан. Оны Қазақстан билігінің ұсынысымен Sembol Construction and Engineering компаниясы салған.

Бұған дейін Азаттық бұл қонақүйді салған 20 жылға жуық уақыт ішінде елдегі ең бай шетелдік кәсіпкерге айналған Феттах Таминже мен экс-президентті не байланыстыратыны жөнінде зерттеу жариялаған. Кәсіпкер мен президент 2000 жылдардың басынан бері таныс.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Назарбаев пен түрік бизнесмені Таминжені не байланыстырады?

Ресей үкіметі Азаптаулар мен адамгершілікке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын қарым-қатынас пен жаза түрлерінің алдын алу жөніндегі Еуропалық конвенцияның күшін жоюды ұсынды. Ел премьер-министрі Михаил Мишустин қол қойған бұл қаулы президент Владимир Путинге бағытталып, одан қолдау тапса, Мемлекеттік думаға ұсынылады.

Құжатта Ресейдің аталмыш конвенция мен оның хаттамаларынан шығатыны жазылған.

Ресей 2022 жылғы ақпанда Украинаға басып кірген соң, сол жылы наурызда Еуропа кеңесінен шығарылды. Сол жылдың 16 қыркүйегінде Ресей Адам құқықтары жөніндегі Еуропалық конвенцияға мүше болуды қойып, Еуропалық соттың юрисдикциясынан шықты.

2024 жылғы қарашада Азаптаулардың алдын алу жөніндегі Еуропалық комитет Азаптаулар мен адамгершілікке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын қарым-қатынас пен жаза түрлерінің алдын алу жөніндегі Еуропалық конвенцияның ашық конвенция екенін, сондықтан Ресей 2022 жылы Еуропа кеңесінен шығарылғаннан кейін де оның ережелерін сақтауды жалғастырып жатқанын мәлімдеді.

Еуропалық комитет Ресей билігінен кейбір оқиғалар, соның ішінде Алексей Навальныйдың өлімі туралы ақпаратты сұратқан, бірақ сұраныстарына жауап алмаған. Мәскеу комитеттің Ресейге мониторинг сапарымен баруына мүмкіндік беру үшін (комитет инспекторлары конвенцияға қатысушы елдердің тергеу изоляторларына, колонияларына, түрмелеріне, психиатриялық және басқа да жабық мекемелеріне баруға құқылы) ешқандай әрекет жасамағаны атап өтілді.

26 тамыз күні Алматы қаласы Алмалы аудандық соты АЭС референдумы қарсаңында ұсталған бес белсендіге үкім шығарды. Судья Ернар Қасымбеков белсенділер Нұрлан Жаулыбаев, Жанат Қазақбай, Фазылжан Сыздықов, Нұрлан Темірғалиев пен Айдар Мүбәраковтың бас бостандығынан төрт жылға шектеп, оларға бес жыл мерзімге қоғамдық-саяси қызметпен айналысуға тыйым салды. Қамауда өткен әрбір күн шартты жазаның екі күні болып есептеледі.

21 тамыз күні прокурор сотталушыларды "Жаппай тәртіпсіздік" (272-бап, 1-бөлік) және "Қылмысқа оқталу" (24-бап, 3-бөлік) баптары бойынша кінәлі деп танып, 5 жылға соттауды сұраған.

Судья істі 272-баптың 1-бөлігінен ауырлығы орташа қылмыс саналатын 3-бөлікке (жаппай тәртіпсіздікке қатысу орнына жаппай тәртіпсіздікке шақыру) қайта саралағанын айтты.

"[Сот айыпталушыларды] Қазақстан Республикасы қылмыстық кодексінің 272-бабының 3-бөлігінде көрсетілген қылмысты жасауда кінәлі деп тауып, олардың әрқайсысына төрт жыл мерзімге бас бостандығын шектеу түрінде жаза тағайындалсын" деді судья.

Судьяның сөзінше, белсенділер "АЭС құрылысына қарсы брошюра таратқанын, жаппай тәртіпсіздікке қатысуға шақырғанын теріске шығармаған, бірақ олар мұны қылмысқа жатпайды деп санайды".

"Сот сотталушылар егде жасқа келгендіктен, қоғамға қауіп төндірмейтінін және олар халықты митингіге шақыру құқыққа қайшы әрекеттерін осымен тоқтатқандарын және сотқа енді заңды бұзбайтынын айтқандарын ескеріп, оларға пробациялық бақылау белгілей отыра, бас бостандығын шектеу түріндегі жаза тағайындауға болады деген қорытындыға келді. Мұнымен қоса, мұндай қылмыстың алдын алу үшін олардың әрқайсысы қоғамдық-саяси қызметпен айналысу құқығынан айырылды" деді судья Ернар Қасымбеков.

Сондай-ақ, судья айыпталушыларға бес жыл мерзімге "саяси партиялар, саяси-қоғамдық бірлестіктер мен ұйымдарды құру, оларға мүше болу және олардың жұмысына қатысумен байланысты қызметпен айналысу құқығынан айыру түріндегі қосымша жаза" тағайындады.

Сотталғандардың 2024 жылғы 29 қыркүйегінен 2025 жылғы 26 тамызға дейінгі ұстауда болған уақыты бас бостандығын шектеу жазасының мерзіміне 1 күнге 2 күн болып есептелетін болды.

"Апелляциялық шағым түсіреміз"

Сотталушылардың адвокаты Төлеген Берліқожа шешімге қанағаттанбай, апелляциялық шағым түсіретінін айтты.

"Мөлшері осылай болатынын білдік. Өйткені істейтін түгі жоқ қой. Ешқандай дәлел жоқ. Сондықтан біз: "алдыменшығып алайық, содан кейін ары қарай апелляцияға, кассацияға, жоғарғы сотқа береміз" деп айттық. Апелляцияға міндетті түрде береміз, өйткені біз ақтауды сұраймыз. Біздің өтінішіміз орындалған жоқ" деді ол.

Былтыр АЭС референдумы қарсаңында Алматы қаласы мен облысында кемінде 12 белсендіні полиция ұстаған. Оның бесеуі сот қаулысымен қамауға алынып, қалғаны босатылды. Қамауға алынғандар: Айдар Мүбәраков, 66 жастағы Нұрлан Жауылбаев, 64 жастағы Фазылжан Сыдықов, 55 жастағы Нұрлан Темірғалиев және 67 жастағы Жанат Қазақбай.

25 тамыз күні жарыссөз өтіп, судья Азаттықтың және өзге баспасөз құралдарының журналистерін сот залынан шығарып жіберді. Сот бұл шешімді түсіндірмеді.

Мемлекеттік айыптаушылардың пікірінше, белсенділер жаппай тәртіпсіздікті жоспарлаған, психологиялық-филологиялық сараптама олардың "митингіге үндегенін, билікпен күресуге шақырғанын" анықтаған.

Алайда белсенділер өздеріне тағылған айыптармен келіспеді. Олар өздерінің ұсталуын АЭС құрылысына қатысты айтқан пікірлерімен және референдум қарсаңындағы қудалаулармен байланыстырған.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

АЭС референдумы алдында ұсталған бесеудің соты қалай өтіп жатыр?

Былтыр 6 қазанда Қазақстанда АЭС құрылысы бойынша референдум өтіп, оның ресми нәтижесі бойынша халықтың 71 пайызынан астамы АЭС құрылысын қолдайтыны айтылды. Тәуелсіздік бақылаушылар референдум кезінде бюллетеньді топтап салу, тәуелсіз бақылаушыларды залдан шығару сияқты түрлі заңсыздықтарды тіркеген.

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев 30 қыркүйек Қытайға бес күндік сапарға барады. Бұл туралы Ақорда баспасөз қызметі хабарлады.

30 тамыз бен 3 қыркүйек арасында өтетін сапар барысында Тоқаев бірнеше шараға қатысады. 31 тамыз және 1 қыркүйек күндері ол Тяньцзинь қаласында өтетін Шанхай ынтымақтастық ұйымының саммитіне және "ШЫҰ плюс" жиынына қатысса, 2 қыркүйекте Пекинге барып, Қазақстан-Қытай іскерлік кездесуінде сөз сөйлейді, Қытай компаниялары басшыларымен кездеседі. Ал 3 қыркүйекте Тоқаев Екінші дүниежүзілік соғыстағы Жеңістің 80 жылдығына арналған салтанатты іс-шараға қатысады.

Ақорда баспасөз хатшысы Руслан Желдібай жыл сайын қыркүйектің басында өтетін президент жолдауы биыл 8 қыркүйекке белгіленгенін мәлімдеді.

Қытай – Қазақстанның ең ірі сауда серіктесі. Былтыр екіжақты сауда көлеі 43,8 млрд доллар болған. Оның ішінде Қытайдың Қазақстанға экспорты 27,9 млрд, Қазақстаннан импорты 15,9 млрд доллар болған. Қазақстан Қытайға көбіне шикізат өткізеді.

Сарапшылар бұрыннан Ресейдің ықпал ету аймағы саналатын Орталық Азияда Қытайдың рөлі артып келе жатқанын айтады.

25 тамыз күні Батыс Қазақстан облысындағы ауданаралық қылмыстық сот айыпталушы Эльвира Еркебаева мен Максим Кузнецовке үш жыл шартты жаза тағайындап, сот залынан босатты. Бұл туралы "Уральская неделя" басылымы хабарлады. Іс алқабилердің қатысуымен қаралған.

Бір жыл бойы қаралған істе Эльвира Еркебаева Максим Кузнецовпен сөз байласып, бұрынғы күйеуі Ербол Еркебаевты өлтіруге кісі жалдады деп айыпталған. Бұл бап бойынша, кінәлі деп танылған адамға 15 жылдан 20 жылға дейінгі аралықта бас бостандығынан айыру жазасы тағайындалуы мүмкін еді.

21 тамыз күні сөзжарыс өтіп, онда прокурор сотталушыларды "Адам өлтіру", "Қылмысқа оқталу", "Қылмыстық құқық бұзушылыққа сыбайлас қатысушылардың түрлерi" баптары бойынша кінәлі деп тауып, Эльвира Еркебаеваны 7,5 жылға, оның танысы Максим Кузнецовты 10 жылға соттауды сұраған.

Сот алқабилер шешіміне сүйеніп, Эльвира Еркебаева қылмыстық кодекстегі 287-баптың 4-тармағы (сөз байласу арқылы қару иемдену, сақтау) бойынша кінәлі деп танылып, оған үш жыл шартты жаза тағайындалғанын айтты. Максим Кузнецов қылмыстық кодекстегі 28-баптың 5-тармағы (қылмыс жасауға көмектесу) және 287-баптың 4-тармағы бойынша кінәлі деп танылып, ол да үш жыл шартты жаза алды.

Оқиға былтыр ақпанда Батыс Қазақстан облысы Ақсай қаласында болған. Тергеу құжаттарында Эльвира Еркебаева бұрынғы күйеуі Ербол Еркебаевпен араздасып, оны өлтіруге оқталған деп көрсетілген. Эльвираға танысы Максим Кузнецов көмектеспек болып, бұрын сотталған Евгений Галиев деген адамды тапқан. Тергеу құжатына қарағанда, Галиев Эльвираның қылмыстық пиғылы туралы құқық қорғау органдарына хабарлағаннан кейін, полиция қылмысқа оқталу және сөз байласу әрекеттерін бұлтартпайтын айғақ-дәлел ретінде тіркеп, күдіктілерді қолға түсіру мақсатымен Галиевтің өзін қатыстыра отырып арнаулы операция жүргізген. Сөйтіп, операция нәтижесінде Эльвира мен Максим қамауға алынған.

Ал сотталушылар өздеріне тағылған айыппен келіспеген. 2023 жылы күйеуінің өзін қатты ұрып-соққаннан кейін үйден кетіп қалғанын айтқан Элвира Еркебева 10 ай бойы одан тығылып, жалға алған пәтерде тұрғанын жеткізді. Сотта Эльвира күйеуінен қорғанбақ ниетпен травматикалық қару сатып алмақ болып, танысы Максимнан көмек сұрағанын айтты. Максим травматикалық қару емес, кәдімгі суық қаруың болғаны жөн деп кеңес берген. Сөйтіп ол қару сататын Евгений Галиев деген адамды тапқан. Галиев өзіне Максим қару жайлы хабарласқаннан кейін полицияға хабар берген. Ол полицияға арызда Эльвира мен Максим қару іздеді деп емес, "киллер іздеп жүр" деп жазған. Ал істе жәбірленуші Ербол Еркебаев сот кезінде бұрынғы әйеліне ешқандай кінә тақпайтынын айтқан.

Бұрынғы ерлі-зайыптының екі баласы бар. Биыл мектеп бітірген ұлы қазір әкесімен, қызы анасының сіңлісімен тұрып келді.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Адам өлтіру жоспары ма, әлде арандату ма? "Күйеуін өлтіруге киллер жалдаған" әйелдің ісі

25 тамыз күні Алматы әуежайында бір ер адам өз-өзіне от қойды. Оқиға әуежайдың "T-1" терминалындағы кассаның жанында сағат 22:06-да болған. Бұл туралы көліктегі полиция департаментіне сілтеп ҚазАқпарат агенттігі хабарлады.

Агенттіктің жазуынша, полицейлер мен әуежай қауіпсіздік қызметі өртті сөндіріп, жедел жәрдем қызметін шақырған, ер адамды ауруханаға жеткізілген.

"Аталған дерек бойынша Көлік полициясы департаменті қылмыстық іс қозғады. Қазіргі уақытта тергеу іс-шаралары жүргізіліп, оқиғаның барлық себептері мен мән-жайлары анықталып жатыр" деп келтірді агенттік көліктегі полиция департаментінің мәлімдемесін.

Әлеуметтік желіде тараған видеода қара күрте, кепка киген ер адам байқалады. Бір сәттен соң ол отқа оранып кассадан жүгіріп шығады да, полиция қызметкерлері өртті сөндіріп жатқаны көрінеді.

Tengrinews басылымының жазуынша, науқас қаладағы № аурухананың жан сақтау бөліміне түскен. Жағдайы өте ауыр.

ҚазАқпарат агенттігінің хабарлауынша, оқиға әуежай қызметіне әсер етпеген.

Биыл наурызда Алматы әуежайында Машрапбек Баратов дейтін ер азамат әуежайдағы инспектор әйелді кепілге алып, оған жұрт көзінше пышақ кезеген. Оқиға куәгері Мұса Әбдірайым кепілдікке өзін ұсынып, артынан пышақты жұлып алды. Баратов "бұзақылық", "кісіні кепілге алу", "терроризм туралы жалған ақпарат тарату" бойынша 10 жыл 6 айға сотталды. Алдыңғы өтелмеген жазасымен бірге түпкілікті жаза 11 жыл болды.

2025 жылдың басынан бері Тәжікстанның түзеу мекемелерінде Таулы Бадахшан автономиялық облысынан (ТБАО) шыққан бес саяси тұтқын көз жұмды. Мұндай деректі Pamir Inside жазды.

Олардың соңғысы – 66 жастағы Богшо Иматшоев. Ол 2023 жылы наурызда "24 тобының" стримдеріне қатысқаны үшін ұсталып, кейін "экстремистік ұйымға қатысқан" деген айыппен алты жылға сотталған. Журналистердің дерегінше, Иматшоев қаңтар айында қан қысымы күрт көтеріліп, инсульт алып, бір айға жуық комада жатқаннан кейін ақпанда ауруханада қайтыс болған. Оның өлімі жайлы ақпарат 24 тамызда ғана белгілі болды.

Бұған дейін 35 жастағы Аслан Гулобов, 50 жастағы Кулмамад Паллаев, 39 жастағы Эроншо Мамадрахимов және 61 жастағы Музаффар Давлатмиров та түрмеде қайтыс болғаны хабарланған. Бұл бес адамның бәрі – Таулы Бадахшан автономиялық облысынан шыққандар.

"24 тобы" – 2012 жылы Мәскеуде тәжік бизнесмені әрі оппозиционер Умарали Кувватов құрған қоғамдық-саяси қозғалыс. Кувватов 2015 жылы наурызда Стамбұлда қастандықпен өлтірілді. Ол құрған қозғалыс Тәжікстанда үкіметті ауыстыруды, елдегі саяси тұтқындарды түгелдей босатуды, адам құқықтары мен бостандықтарын сақтауды, "Ұлт көшбасшысы" туралы заңның күшін жоюды мақсат етеді. 2024 жылы Тәжікстан Жоғарғы соты қозғалысты "экстремистік ұйым" деп танып, оның қызметіне тыйым салған.

25 тамыз күні Газа секторының оңтүстігінде, Хан-Юнис қаласындағы "Насер" ауруханасына Израиль күштері жасаған шабуылдар салдарынан кемінде 20 адам – арасында журналистер бар – қаза тапты. Бұл туралы ХАМАС радикалды тобының (АҚШ пен Еуроодақ террористік ұйым деп таныған) бақылауындағы Газа денсаулық сақтау министрлігі хабарлады. Ауруханаға жасалған шабуыл мен қаза тапқандар туралы ақпаратты араб және Батыстың басылымдары да растады.

Шабуыл салдарынан кемінде төрт тәуелсіз журналист қаза тапқан, олар шетелдік БАҚ-пен жұмыс істеген. Associated Press агенттігі видеожурналист Мариям Дагганың мерт болғанын хабарлады – ол AP және басқа басылымдармен фрилансер ретінде әріптестік байланыс орнатып жұмыс істеген. Одан басқа да фрилансерлер: Reuters операторы Хоссам Әл-Масри, "Әл-Жазира" телеарнасының тілшісі Мұхаммед Салам және фотограф Моаз Әбу Таха қаза тапқан. Журналистер арасында жараланғандар да бар.

Аурухана, араға аз ғана уақыт салып, екі рет шабуылға ұшыраған деген хабар тарады. Израиль әскері шабуыл жасалғанын растап отыр. Израильдің қорғаныс армиясының (ЦАХАЛ) хабарламасында оқиғаның мән-жайын тергеу басталғаны айтылған. Сондай-ақ, ЦАХАЛ хабарламада азаматтық тұлғаларға келтірілген болуы мүмкін зиянға байланысты өкініш білдірген және Израиль әскери күштері ешқашан журналистерді нысана етпейтінін атап айтқан. Times of Israel басылымының жазуынша, бұл әуе шабуылы емес, құрлық әскерінің әрекеті болуы мүмкін. Әдетте Израиль әскери басшылығы мұндай шабуылдарды Газа секторында қарулы қарсылық танытып жатқан ХАМАС-тың жауынгерлері нысанаға алынған деп түсіндіреді.

Журналистерді қорғау комитетінің деректері бойынша, ХАМАС Израильге тұтқиылдан шабуыл жасаған 2023 жылдың қазан айынан, Израиль әскері Газада операция бастаған сәттен осы уақытқа дейін 190-дан астам журналист қаза тапқан. Көпшілігі – фрилансер ретінде араб немесе Батыс басылымдарымен жұмыс істейтін Газа секторындағы палестиналықтар. Израиль билігі Газада жұмыс істейтін көптеген тілшілер, соның ішінде соғыста қаза тапқандар ХАМАС-пен байланыста болды деп мәлімдеген.

Кейінгі күндері Израиль сектордың орталығына – Газа қаласына шабуыл жасауға дайындалып жатқаны туралы хабарлар тарады. Бұл операцияның жүзеге асуы Израильдің шамамен бір миллион Газа тұрғынын оңтүстікке көшіру әрекетіне тікелей байланысты болмақ.

Израиль билігі Газа секторындағы әскери операцияның негізгі мақсатының бірі – 2023 жылғы 7 қазанда ХАМАС Израильдің оңтүстігіне жасаған шабуыл кезінде тұтқындап, алып кеткен адамдарды босату екенін мәлімдеген. Кейінгі деректер бойынша, ХАМАС-тың қолында 50 шақты адам қалып отыр, оның 20-сы тірі болуы мүмкін деген болжам бар.

Израильдің Газадағы әрекеттерін әлемнің көптеген елі, соның ішінде Батыс елдері қатаң сын-айыптауға қалды. Олар Газа секторындағы бейбіт халық адамынан айырылып, аштық азабын тартып, қасірет шегіп жатқанын айтады.

Қазақстанда былтыр күзде АЭС референдумы қарсаңында ұсталып, "жаппай тәртіпсіздік жасамақ болды" деген айыппен биыл сотқа тартылып жатқан бес белсендінің сотынан журналистер қуылды.

25 тамыз күні Алматының Алмалы аудандық сотының судьясы Ернар Қасымбеков сот залына кіре сала, журналистерді нұсқап: "мына кісілер шығып кетсін" деп бұйырды. Сотты бақылауға барған кемінде бес БАҚ-тың өкілдерін айдауыл залдан шығарып жіберген.

Судья Қасымбеков журналистерді сот залынан қуу себебін сұраған Азаттық журналисіне жауап берместен: "мына кісіні де шығарып жіберіңіз" деп айдауылға ауызша бұйрық берді.

Алайда айдауыл да, журналистер де орнынан қозғалмай қойған соң судья "онда бір сағат үзіліс жариялаймын" деп залдан шығып кетті.

Бір сағаттан соң сот залына оралған судья Ернар Қасымбеков "журналистер шықсын" деп сөзін тағы қайталады. Себебін түсіндірген жоқ. Ол журналистерді неліктен қуып жатқанын сұраған адамдардың бәрін "сіз де шығыңыз" деп айдауылға күштеп шығаруды бұйырды.

Бүгін, 25 тамызда Алмалы аудандық қылмыстық істер жөніндегі сотында өтіп жатқан сот процесінде бес белсенді соңғы сөзін айтты, оған БАҚ өкілдері қатыстырылмады. Отырысқа қатысушылардың айтуынша, судья сот үкімі 26 тамыз, сейсенбі күні сағат 11-де оқылатынын хабарлаған.

56 жастағы Айдар Мүбәраков, 66 жастағы Нұрлан Жауылбаев, 64 жастағы Фазылжан Сыдықов, 55 жастағы Нұрлан Темірғалиев және 67 жастағы Жанат Қазақбай былтыр АЭС референдумы қарсаңында ұсталған. Оларға "жаппай тәртіпсіздік жасамақ болды" деген айып тағылды.

Прокурор оларды "халықты заңсыз жинап, тәртіпсіздік жасамақ болды, қиратып, өртеп, мүлікті жойып, билікке қарсы шығуға оқталды" деп айыптады. 21 тамыз күні прокурор соттан айыпталушыларға бес жыл түрме жазасын беруді сұраған.

Бесеуі де өздеріне тағылған айыпты жоққа шығарады. Олар Қазақстанда АЭС салуға қарсы екенін жасырмайды, бірақ заңсыз әрекет жасау ниеті болмағанын және ешкімді тәртіпсіздік пен заңсыз іс-әрекетке шақырмағанын айтты. Олар азаматтық белсенділігіне бола қудаланып жатырмыз деп санайды.

Айыпталушылардың бірі АЭС-ке қарсылығын әлеуметтік желіде жазба қалдырып білдірсе, енді бірі референдумда бақылаушы болуды ұйғарған. Ал тағы біреуі халықтың АЭС туралы білімін жетілдіріп, ағартушылықпен айналысуды көздеген. Сол мақсатқа жету үшін біріккен, бақылаушыларды оқыту үшін кеңсе іздеген, талқы үшін біреуінің үйінде кездесіп, шай ішкен. Бұл – сотқа тартылып жатқан бесеудің айтқаны. Алайда қылмыстық істе олардың бұл әрекеттері өздеріне қарсы қолданылған.

Украина президенті Владимир Зеленский Х әлеуметтік желісіндегі парақшасында елдің Тәуелсіздік күніне орай Орталық Азияның үш мемлекетінің басшыларынан келген құттықтау хаттарды жариялады.

Өзбекстан президенті Шавкат Мирзияев жолдаған хатында елдер арасындағы "дәстүрлі достық пен ұзақ мерзімді ынтымақтастық қағидаттарына сүйенген қарым-қатынастар екі елдің халықтарының мүддесі үшін одан әрі де дами беретіндігіне" сенім білдірген.

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев та Зеленскийге құттықтау хат жолдап, әріптесіне және Украина халқына "осынау салтанатты күннің іргелі қағидаттары болашақта да елдің өркендеуі, егемендігі мен бірлігінің берік іргетасы болып қала берсін" деп тілек білдірген. "Көпқырлы Қазақстан-Украина ынтымақтастығы дәстүрлі достық пен өзара түсіністік рухында әрі қарай да дамиды деп үміттенемін", – делінген хатта.

Түрікменстан басшысы Сердар Бердімұхамедов президент Зеленскийге зор денсаулық, амандық және мемлекеттік істерде табыс тіледі.

Владимир Зеленский Х әлеуметтік желісіндегі парақшасында Орталық Азия елдері президенттеріне алғыс айтты.

Шавкат Мирзияев пен Қасым-Жомарт Тоқаев хаттарын тиісінше өзбек және қазақ тілдерінде жазған. Ал Бердімұхамедовтың құттықтау хаты ағылшын тілінде жолданған.

24 тамыз күні Украина тәуелсіздігінің 34 жылдығын атап өтті.

25 тамызға қараған түні Ресей әскері Украинаға ирандық "Шахед" үлгісімен жасалған жүзден астам дронмен және дронға ұқсайтын құралдармен шабуыл жасады, олардың 76-сы атып түсірілген. Бұл туралы Украина қарулы күштерінің әуе күштері хабарлады. Украиналық әскери деректерге сәйкес, 15 жерде дрон шабуылы тіркелген, тағы 4 жерде олардың сынықтары құлаған.

Дрондар, әсіресе, Украинаның Сумы қаласы мен оның маңайын нысанаға алған. Кемінде 10 шабуыл тіркеліп, тұрғын үйлер өртенген. Зардап шеккендер туралы мәлімет әзірге түскен жоқ. Сумы ауданының бір бөлігі жарықсыз қалған.

Ресей қорғаныс министрлігі дүйсенбіге қараған түні бойы Ресей аймақтарында 21 украин дроны атып түсірілгенін мәлімдеді. Олардың екеуі Мәскеуді бетке алып ұшып бара жатқанда жойылды деп хабарлады ресейлік әскерилер. 24 тамыз күні кешке дрон қаупіне байланысты Мәскеудегі Шереметьево әуежайында ұшуға және қонуға шектеу енгізілді. Ал жексенбі күні шамамен алты сағат бойы Санкт-Петербургтегі Пулково әуежайы жұмыс істемеді, 30-дан астам рейс қосалқы әуежайларға бағытталды.

Алматының Бостандық ауданында жаңадан ашылатын білім мекемесін аралас тілде оқытатын мектеп қылуға қарсы бір топ адам 25 тамыз күні талаптарын айтуға қала әкімдігіне барды. 22 тамызда дәл осы мәселеге жұрт назарын аударуға талпынған мұғалім Дархан Ардақұлы заңсыз митингіге үндеді деген айыппен 15 күнге қамалған еді. "TikTok" платформасында жариялаған "20 тамызда 215 мектепке барамыз" деген посты үшін жазаға ұшыраған мұғалім ешкімді митинг өткізуге шақырмағанын айтып, тағылған айыпқа келіспеген.

Дүйсенбі күні Алматы қаласы әкімдігіне келген адамдар Бостандық ауданында жаңадан ашылатын мектепте оқушыларды мемлекеттік тілде, яғни қазақша оқытуды және қазір әкімшілік қамауда отырған Дархан Ардақұлын дереу босатуды талап етті.

Әкімдік өкілдері Дархан Ардақұлының қамалуына атқарушы биліктің қатысы жоғын, ондай шешім қабылдау полиция мен соттың құзырында екенін айтты.

Embed Бөлісіңіз

Мектепте тек қазақша оқытуды талап еткен белсенді қамалды

Embed Бөлісіңіз

The code has been copied to your clipboard.

---

width px height px

---

The URL has been copied to your clipboard

No media source currently available

0:00 0:07:24 0:00

Жүктеп алу

• 240p | 19,5MB
• 360p | 29,8MB
• 480p | 46,9MB
• 720p | 106,7MB
• 1080p | 145,7MB

Бостандық ауданында биыл жаңа ашылайын деп жатқан №215 мектепке баласын бергісі келетін ата-аналар арасында оқу тек қазақша болсын деген талап айтушылар да, одан бөлек орыс тілінде де білім беретін аралас мектеп болсын деушілер де бар.

Қалалық білім басқармасының түсіндіруінше, қазақ тілінде оқытатын сыныптардың үлесі 95 пайыз болмақ.

– Қазір 1897 бала қазақ сыныбына тіркелді. Бірақ басқа азаматтар бастауыш сыныптарға орыс тілінде оқытуға арыздарын берді. 600-ге жуық бала орысша оқуға келген. Бостандық ауданы білім бөлімінің басшысы және жаңа мектептің директоры міндетін атқарушы ата-аналармен жұмыс істеп, орыс мектебінен келген балаларды қазақ сыныбына ауыстырды. Үлкен жұмыс істелді, – деді Алматы қаласы білім басқармасының басшысы Сайран Сайфеденов 25 тамыз күні қала әкімдігіне талап айтып келген адамдарға.

Былтырғы ресми дерек бойынша, Алматы қаласында жиынтығы 300 мыңнан астам мектеп жасындағы бала тіркелген. Қала бойынша 215 мемлекеттік мектеп бар: 77-і қазақ тілінде, 57 мектеп – орыс тілінде, 78 мектеп аралас және 3 мектеп ұйғыр тілінде оқытады. Қалада балаларды үш ауысымда оқытатын мектеп жоқ дейді жергілікті атқарушы билік.

Қазақстанда жаңадан ашылып, пайдалануға берілетін мектеп қай тілде оқытқаны жөн деген мәселе төңірегінде дау-дамай сирек болатын оқиға емес. Мысалы, былтыр Шығыс Қазақстан облысының Өскемен, Риддер қалаларында екі мектепте сабақ қазақ тілінде оқытылсын деген талап қойған ата-аналар ол мақсатқа айтыс-тартыспен қол жеткізген. Қазақстанда орыс тілі ресми тіл мәртебесіне ие. Ал қоғам белсенділері мемлекет мемлекеттік тіл – қазақ тіліне басымдық беруі қажет деп есептейді. Әсіресе Ресей Украинаға кең ауқымды басқыншылық соғыс ашқан 2022 жылдан бері елде бұл үрдіс күшейді.

Украина президенті Владимир Зеленский украин армиясының "Дружба" мұнай құбыры инфрақұрылымына жасаған шабуылы мен Венгрияның Украинаны Еуропа одағына кіргізбеу жөніндегі уәдесі арасында байланыс бардай ишара білдірді. Бұған "Українська правда" басылымы назар аударды.

"Дружба" мұнай құбыры Ресей мұнайын Венгрияға жеткізу үшін пайдаланылады. Тамыз айында украин армиясының шабуылдарынан кейін осы құбыр арқылы мұнай жөнелту үш рет үзілген.

Жексенбі, 24 тамыз күні өткен баспасөз мәслихатында Украина президентіне "Дружба" құбырына жасалған шабуылдардан кейін және Зеленскийдің АҚШ президенті Дональд Трампқа Украинаның Еуропа одағына кіру жөніндегі келіссөздерді бастауына Венгрияның қойған ветоcын алып тастауға көмектесу жайлы өтініш жасаған соң Украина Будапештке ықпал етудің қосымша тетіктеріне ие бола алды ма деген сұрақ қойылды.

"Біз әрқашан Украина мен Венгрия арасындағы достықты қолдадық, – деп жауап қатты Зеленский. – Ал енді "Дружба" құбырының тағдыры Венгрияның ұстанымына байланысты болмақ".

Венгрияның сыртқы істер министрі Петер Сийярто Украина президенті "Венгрияға қоқан-лоқы көрсетіп отыр" деп мәлімдеді.

"Будапешт украин президентінің сес көрсетуін үзілді-кесілді қабылдамайды. Біз Владимир Зеленскийді қоқан-лоқы жасауды доғаруға және біздің энергетикалық қауіпсіздігімізге қатер төндіруді тыюға шақырамыз", – деді ол әлеуметтік желілерде жарияланған мәлімдемесінде.

Ресейлік жүк тасымалдайтын "Волга-Днепр" әуе компаниясы мен оған тиесілі AirBridge Cargo 2022 жылға дейін елдегі ең ірі жүк тасымалдаушы болған, алайда Ресей Украинаға қарсы кең ауқымды басқыншылық соғысын ашқаннан кейін компания халықаралық нарықтағы үлесінен толық дерлік айырылды деуге болады.

"Коммерсантъ" газетінің жазуынша, компанияның негізін қалаушы Алексей Исаикин корпоративтік мереке кезінде бизнесті мемлекетке өткізу мүмкін екені жайлы хабарлаған.

"Егер Отан компания Отанға қызмет етуі тиіс десе, онда бәрі: мемлекет иелігіне алу, тәркілеу, әділ келісім, кез келген нұсқа [болуы мүмкін]", – деген оның сөзін келтірген басылым.

Өткен қыста бұл компаниялар тобының кеңсесінде тінту жүргізіліп, бұрынғы үлескері Сергей Шкляник Тергеу комитетіне шақырылған еді. Газет дереккөздерінің бірі ол тергеу шараларын жүк тасымалдаушының "экономикалық жағдайына жасалған аудит" деп сипаттаған.

Батыс елдері "Волга-Днепр" компаниялар тобын санкциялар тізіміне енгізген. Компания мен оның еншілес тасымалдаушылары Ан-124 "Руслан", Ил-76, Ан-12 және жүк тасуға бейімделген Boeing ұшақтарына ие, бірақ соғыс пен санкцияларға байланысты ұшақтарының көбі ұшу жарамдылығы сертификатынан айырылған.

2022 жылдың аяғындағы есепке сәйкес, сол кезде әуе компаниясы активтерінің құны шамамен 47 млрд рубль (668 млн АҚШ доллары) болған, ал 2025 жылы "Коммерсантъ" сөйлескен сарапшылар оны "нөлге тең" деп бағалап отыр. Басылым сарапшыларының пікірінше, компаниядағы Ресейде шығарылған жүк ұшақтарына елдің қорғаныс министрлігі қызығушылық танытуы мүмкін.

NBC News телеарнасынан жексенбі, 24 тамыз күні көрсетілген сұхбатында АҚШ вице-президенті Джей Ди Вэнс Украинадағы соғыс енді алты айдан ұзамай аяқталады деп үміттенетінін айтты.

"Нәтижесі қандай болса да, соғыс үш ай ме, әлде алты ай ішінде ме, әйтеуір одан кешіктірілмей аяқталса екен деп үміттенмін. Бізде қантөгісті тоқтатуға тырысып жатқан президент барын мақтан тұтуымыз керек", – деді Вэнс.

Оның айтуынша, АҚШ президенті Дональд Трамптың тұсында Ресей мен Украина келіссөздерде бұрынғы "үш жыл ішінде" болмаған деңгейде елеулі мәмілеге келген. Ең үлкен ілгерілеушілік кейінгі бірнеше аптада болды деді Вэнс. Мәскеудің ымыраға келген тұстары жайлы сөзінде ол енді Кремльдің Киевте "қуыршақ режим" орнатуға дәмесі жоқ және "ел аумағының тұтастығына дау айтпайды" деді.

"Айналып келгенде біз не табысқа жетеміз, не тұйыққа тірелеміз, – деді ол. – Егер тұйыққа тірелсек, онда ықпал ету тетіктерін пайдалана отырып келіссөздер процесін жалғастыру қажет. Дәл сондай белсенді дипломатия ғана бұл соғысты тоқтатады".

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Украина СІМ: Зеленский жер мәселесін Путинмен кездесу кезінде ғана талқылайды

Ресей экономикасына қарсы жаңа санкциялар салу жайлы сөзінде Вэнс Ақ үй қазірдің өзінде Мәскеуге "агрессивті экономикалық қысым" көрсетіліп жатыр деп айтты.

"Президент Ресейге егер қантөгісті тоқтатса, қайтадан әлемдік экономикаға шақыру алуы мүмкін екенін, ал тоқтатпайтын болса, оқшауланған күйінде қала беретінін меңзеді", – деп мәлімдеді АҚШ вице-президенті.

Оның сөзінше, Вашингтон Ресейді келіссөздерді әдейі созып отыр деп есептемейді.

"Олар өздерінің басты талаптарының кейбірінде икемділік танытуға әзір екенін шынымен көрсетті, – деді ол. – Әрине, олар әлі барлық нәрсеге келісіп отырған жоқ, әйтпегенде соғыс аяқталар еді".

• Жексенбі күні NBC News арнасында Ресейдің сыртқы істер министрі Сергей Лавровтың сұхбаты көрсетілді. Ол Ресей мен Украина президенттері кездесетіні жөнінде әлі келісім болмағанын айтты. Лавров Мәскеудің Владимир Зеленский Украинаның заңды президенті дегенге күмәні барын тағы да қайталап, бұл мәселе Киевпен бейбіт келісімге қол қойылмай тұрып "шешілуге тиіс" деп мәлімдеді.

24 тамыз күні Ресей мен Украина "146-ға 146" форматы бойынша әскери тұтқын алмасты. Бұл жөнінде Ресейдің қорғаныс министрлігі хабарлады. Тұтқын алмасуға Бірікке Араб әмірліктері араағайын болған.

Бұған қоса екі тарап азаматтық тұлғаларды да айырбастаған. Украина Ресейге Курск облысының сегіз тұрғынын қайтарған. Омбудсмен Татьяна Москалькованың сөзінше, Украина ол адамдарды 2025 жылдың ақпан айынан бері ұстап отырған.

Украина президенті Владимир Зеленский тұтқын алмасу жүргізілгенін растады. Әскери қызметкерлермен қоса Ресей Украинаға журналист Дмитрий Хилюк пен Харьков қаласының бұрынғы мэрі Владимир Николаенконы да қайтарған. Ресей әскері оларды 2022 жылы Украина аумағында тұтқындаған.