Армения премьер-министрі Никол Пашинян Арменияның тәуелсіздігі туралы декларацияның қабылданғанына 35 жыл толуына орай жасаған мәлімдемесінде Таулы Қарабақты даулаған бұл құжат совет билігінің енгізген патриотизм моделіне негізделгенін айтты. Пашинянның айтуынша, Қарабақтан бас тартып, Әзербайжанмен бейбіт келісімге қол жеткізген Армения шын мәнінде шынайы тәуелсіздікке қазір жетіп отыр.
Арменияның тәуелсіздік туралы декларациясын 1990 жылы 23 тамызда Армян ССР-інің жоғарғы кеңесі қабылдаған. Құжатта СССР құрамына кіретін республика Армения Республикасы болып өзгертілген және тәуелсіз мемлекет әрі халықаралық құқық субъектісі ретінде тұжырымдалған, бірақ оның СССР құрамынан шыққаны жазылмаған. (Армения одақтан 1991 жылы желтоқсанда шыққан).
Мәтінде "Армян ССР-і мен Таулы Қарабақтың қосылғаны" жазылған, алайда Қарабақ Арменияға тиесілі екені көрсетілмеген.
Пашинянның сөзінше, декларация "оны қабылдаған кездегі Арменияның саяси элитасы және интеллигенциясының ұжымдық көңіл-күйін" көрсетеді. Осы көңіл-күй өз кезегінде Совет одағы қалыптастырған "патриотизм моделіне" негізделген.
Пашинянның пікірінше, бұл патриотизм Арменияның өз ішіне емес, сыртына қарай бағытталған және соның салдарынан Таулы Қарабаққа қатысты жер дауы пайда болған. Қарабақ қозғалысының қызметінің нәтижесінде 1988 жылы Таулы Қарабақты Әзербайжанға қайтару туралы талап туындап, одан кейін аймақта қантөгіс басталды. Армян қоғамына таңылған "социопсихологияны" совет билігі таңды деп санайды Пашинян. Ол Қарабақ қозғалысы ел үшін зиянды қозғалыс болатын еді деген қорытындыға келгенін айтты.
Пашинянның айтуынша, Армения басшыларының саясатының нәтижесінде Ереван кейінгі кезде Әзербайжанмен бейбітшілікке қол жеткізе отырып, Түркиямен диалогты жаңғыртқан.
"Армения республикасы қазір бұрын-соңды болмаған дәрежеде тәуелсіз" деп түйіндеді өз сөзін Пашинян. Мәлімдемесінде Ресей туралы мүлде айтылмаған.
2023 жылы Әзербайжан 30 жыл бойы бақылауда болмаған Қарабақ аумағына бақылауды толық орнатқан. Армяндар ол жақтан көшіп кетті.
8 тамызда АҚШ президенті Дональд Трамппен Ақ үйдегі салтанатты шара кезінде Никол Пашинян мен Әзербайжан басшысы Илхам Әлиев Әзербайжан мен оның құрамындағы Нахчыван автономды республикасы арасында көлік дәлізін ашу жөнінде келісімге қол қойды. Бұл дәліз Армения аумағы арқылы өтеді. Армения премьерінің ұсынысымен бұл дәліз "Халықаралық бейбітшілік пен гүлденуге бағытталған Трамп жолы" деп аталады.
Әзербайжан мен Армения арасындағы бейбіт келісімнің мәтіні де бұған дейін жарияланды.Онда Армения мен Әзербайжан арасында жер дауы жоғы, сонымен бір-біріне қару қолданудан бас тартатыны жазылған. Осыған дейін Әзербайжан Армения конституциясынан тәуелсіздік туралы декларацияға сілтемелерді алып тастауды талап еткен. Пашинянның айтуынша, мұндай сілтемелер болмайтын жаңа конституция қабылданады.
Сарапшылардың айтуынша, бейбітшілік процесінде АҚШ-тың зор рөл ойнауы Ресейдің бұл аумақта салмағы мен ықпалы әлсірегенін көрсетеді.